TAJNA SZKÓŁKA
Odsunięta od większych ośrodków kulturalnych, skryta wśród lasów prowadziła wioska Rachcin życie ciche. Mieszkańcy borykali się z biedą. Gleba, z natury uboga, wydarta lasom, dawała skąpe plony. Rachcińscy ludzie prości i szczerzy spokrewnieni ze sobą stanowili jakby rodzinę.
Częste wizyty składał strażnik rosyjski, który chciał wykraść tajemnicę wsi i winnych pociągnąć do odpowiedzialności przed sądy carskie. Wioska tajemnicy swej strzegła zazdrośnie i ukrywała. Wyrobili w sobie mieszkańcy Rachcina czujność i gdy "władza" rosyjska docierała do wioski, hasło trafiało najpierw do potajemnej szkółki (gdyż to była tajemnica Rachcina) i dzieci rozbiegały się w różne strony, kryjąc się po krzakach i parowach, chowając w zanadrzach książki i tabliczki do pisania. Nauczyciel zajmował się jakąś pracą, pomagając gospodarzowi w zajęciach. Nauczycielem tajnej szkółki był Zdański Franciszek staruszek, uczestnik powstania 1863 r. Skazany przez Moskali na wieczną tułaczkę zimę spędzał zwykle w Rachcinie i wkuwał do dziecięcych umysłów abecadło. Tak było do wojny światowej (1914)r.
WOJNA 1914 R.
W czasie od 1914 do 1918 roku z nauką było różnie. Gdy już pogodzono się z wojną i nastąpił względny spokój, pomyślano o nauce. Prowadził ją Sieradzan Stanisław, którego do Rachcina rzuciła wojna światowa (Zdański już nie żył). Mieszkając u swego krewnego p. Zasowskiego Józefa, skupił wokół siebie gromadkę dzieci i wlewał w ich małe główki światło mądrości. Po wyjeździe p. Sieradzana przez krótki czas uczyła dzieci niejaka p. Ostrowska.
ZORGANIZOWANIE STAŁEJ SZKOŁY
Rok 1918 przynosi zmiany na lepsze. Niemcy opuszczają nasze ziemie. Rachcin wraz z całą Polską odetchnął swobodnie. Powstaje myśl zorganizowania stałej szkoły. Cała wieś pragnie tego. Inicjatywę biorą w swe ręce dwaj światli gospodarze bracia p.p. Władysław i Marian Krazińscy, którzy do obecnej chwili należą do opieki szkolnej. Wynajmują małą salkę o powierzchni 20 m2 u mieszkańca Rachcina p. Cichockiego Antoniego, zdobywają niezbędny inwentarz szkolny i oczekują przyjazdu obiecanego im przez p. Krogulskiego Stanisława Inspektora Szkolnego w Lipnie nauczyciela. Wiosną roku 1919 zrealizowane zostają marzenia Rachcina, gdy przybył p. Byra Jan nauczyciel mianowany na to stanowisko przez Inspektorat Szkolny w Lipnie.
Do rejonu szkolnego oprócz Rachcina należą następujące wioski: Okrągła, Łochocińskie Parcele, Witoszyn folwark, Jesionki oraz Polacy mieszkający w sąsiednich wioskach. Liczba dzieci sięga czterdziestu. Wyżej wymieniony nauczyciel p. Byra Jan pozostaje na swym stanowisku do dnia 1 kwietnia 1925 roku. Zwolniony z powodu braku wymaganych kwalifikacji.
Szkoła w tym czasie zostaje na rok przeniesiona do domu p. Politowskiego Ludwika, a następnie z powrotem do p. Cichockiego.
PRÓBY BUDOWY SZKOŁY
Był projekt wybudowania w Rachcinie szkoły, gdy prezesem Dozoru Szkolnego gm. Szpetal był p. Zdzisław Kleszczyński. Dzięki niemu na terenie gminy stanęły dwie szkoły: w Wichowie i w Świątkowiźnie. Mieszkańcy Rachcina brali czynny udział przy zwózce budulca spodziewając się, że i u nich niezadługo stanie budynek szkolny. Niestety z chwilą wyjazdu p. Kleszczyńskiego budowa szkoły stanęła na martwym punkcie i dotąd nie została wybudowana.
ZMIANA NAUCZYCIELA
Z dniem 31 sierpnia 1925 roku nauczycielem tutejszej szkoły zostaje mianowany p. Ziemniewicz Kazimierz przeniesiony na własną prośbę z 2-kl. szkoły pow. w Steklinie gm. Osówka, pozostaje na tym stanowisku do dnia dzisiejszego.
Szkoła była pozbawiona wszelkich pomocy naukowych, które trzeba było zdobywać własnym wysiłkiem. Gmina asygnowała na ten cel skąpe kwoty. Pieniądze zdobywane były z przedstawień urządzanych przez dzieci.
ORGANIZACJA SKLEPIKU SZKOLNEGO
Z początkiem roku szkolnego 1925/26 zorganizowany został sklepik uczniowski. Dzieci składały udziały po 50 gr. Sklepik rozwijał się bardzo dobrze. Zysk ze sprzedaży towarów przeznaczony był na cele szkolne. Kupiono w pierwszym rzędzie mapę Polski, miednicę i dzbanek do wody, oraz pudełko do mydła. Stojak do miednicy wykonał p. Zasowski Józef z drzewa ofiarowanego przez p. Krazińskiego Władysława.
WIZYTACJA P. INSPEKTORA
6 września 1925 r. wizytował szkołę Inspektor Szkolny p. W. Plewiński.
PIERWSZA CHOINKA
23 grudnia 1925 roku urządzona została pierwsza choinka dla dzieci. Mała salka szkolna zgromadziła rodziców i dzieci. Ozdoby choinkowe zrobione zostały wyłącznie przez dziatwę szkolną. Dzieci popisywały się kolędami, wierszykami. Każde z dzieci otrzymało słodycze. Nastrój był bardzo miły i serdeczny. Rodzice dla szkoły zjednani.
ZDOBYCIE PIECZĘCI SZKOLNYCH
26 grudnia 1925 roku urządzone zostało przez dzieci szkolne przedstawienie. Maleńka klasa nie nadawała się na ten cel. Skorzystano z gościnności Opiekuna Głównego p. Krazińskiego Władysława i w jego domu odbyło się przedstawienie. Za zebrane pieniądze kupione zostały pieczęcie szkolne wraz z poduszką.
ŚWIĘTO SADZENIA DRZEW
Rachcin z natury posiada ziemię piaszczystą, taką też była droga prowadząca przez wieś. Szkoła w porozumieniu z sołtysem gromady Rachcin p. Wilmańskim Józefem postanowiła ulepszyć drogę i upiększyć wieś. Miejscowi gospodarze nawieźli drogę gliną, dzieci szkolne posadziły drzewka owocowe, przeważnie wiśnie. Dużo pracy podjęły dzieci przy drzewkach. W porze wiosennej i latem podlewały je. Wysiłek dzieci został uwieńczony pomyślnym skutkiem, gdyż prawie wszystkie drzewka w ilości około siedemdziesięciu zostały przyjęte. Praca i opieka nad drzewkami wzbudziła miłość do nich. Po dwunastu latach drzewa znacznie podrosły. Ci, którzy drzewka sadzili i pielęgnowali je wspominają z dumą, że to jest ich praca i zasługa.
POCZĄTKI BIBLIOTEKI SZKOLNEJ
3 maja 1926 roku szkoła brała czynny udział w nabożeństwie w Chełmicy jadąc do kościoła wozami udekorowanymi zielenią i chorągiewkami o barwach narodowych. Mieszkańcy z własnej chęci dostarczyli koni i wozów. Pozostało to zwyczajem, jazda wozami do kościoła w dniu 3 maja powtarza się dotąd. W godzinach popołudniowych 3 maja 1926 roku w lesie p. Krazińskiego Władysława wystawione były przez szkołę dwie sztuczki: "Król chłopków" i "Wacio nauczycielem". Zaznaczyć należy, iż przy budowie sceny pomagali mieszkańcy wsi, dając pracę i materiał. Zebrane pieniądze przeznaczono na bibliotekę szkolną, której dotąd nie było.
WYCIECZKA
9 czerwca szkoła urządziła wycieczkę nad Wisłę. Udział w niej wzięły sąsiednie szkoły z Liska i ze Zbytkowa.
NOWY LOKAL SZKOLNY
W roku szkolnym 1926/27 uzyskuje szkoła nowy lokal. Sala szkolna o powierzchni 42 m2 oraz obszerna szatnia wybudowana zostaje przez p. Krazińskiego Władysława. Podkreślić należy wielką ofiarność i zrozumienie potrzeby oświaty wyżej wymienionego, który poważnie nadwyrężył swój budżet, odczuwając to przez dłuższy czas. Były podejmowane próby budowania szkoły wspólnym wysiłkiem, lecz te zawiodły. Z lokalu szkolnego korzystają dotąd oprócz szkoły Koło Rolnicze i Straż Pożarna. W roku 1937 przystąpiono do budowy remizy strażackiej.
POWIĘKSZENIE REJONU SZKOLNEGO
Z dniem 1 września 1926 r. zostaje zlikwidowana szkoła w Wilczeńcu Fabiańskim przez co część rejonu tej szkoły pismem Dozoru Szkolnego gm. Szpetal zostaje przyłączona do szkoły w Rachcinie. Włączeni do rejonu szkolnego zostali: Strunk August, Mantaj Rudolf, Boni Adolf, Gall Michał, Dallmann August, Gilke Henryk, Lechnitz Krystyna, Rychert Helena i Krampitz.
SZKOLNA KASA OSZCZĘDNOŚCI
W roku szkolnym 1927/28 została zorgnizowana Szkolna Kasa Oszczędności oparta o Kasę Stefczyka w Chełmicy. Każde z dzieci posiadało swoją książeczkę oszczędnościową oraz swoje konto w Kasie Stefczyka. Dzieci z zapałem przystąpiły do oszczędzania, uzyskując trzecią nagrodę z kasy Stefczyka w sumie 20 zł.
KUPNO SZAFY SZKOLNEJ
W okresie świąt Bożego Narodzenia 1927 wzorem lat ubiegłych urządzona została choinka połączona z jasełką. Za zebrane pieniądze zakupiona została szafa, w której pomieszczenie znalazły: Sklepik Uczniowski, biblioteka i pomoce naukowe.
W roku szkolnym 1927/28 za pieniądze uzyskane z imprez kupiono dwie ławki dwuosobowe, oraz powiększono bibliotekę szkolną.
WIZYTACJA P. INSPEKTORA
18 czerwca 1927 roku wizytował szkołę Inspektor Szkolny p. Krogulski.
UCZCZENIE 10-LECIA ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI
Rok szkolny 1928/29 rozpoczęty został jak zwykle nabożeństwem. Dziesięciolecie odzyskania niepodległości uczczonym zostało usypaniem kopca w Cypriance przez dzieci szkolne gm. Szpetal. Kamień z odpowiednim napisem kupiony został za pieniądze, które wpłynęły z przedstawienia urządzonego przez nauczycielstwo gm. Szpetal.
ZAOPATRZENIE SZKOŁY W SPRZĘT I POMOCE NAUKOWE
Rok szkolny 1928/29 wzbogacił szkołę w sprzęty i pomoce naukowe, a mianowicie dwie ławki dwuosobowe, liczydło i chorągiewki o barwach narodowych w ilości 60 sztuk.
ŚWIĘTO SADZENIA DRZEW
18 kwietnia 1929 roku dzieci szkolne sadzą drzewka owocowe przy drodze, uzupełniając braki powstałe wskutek usechnięcia lub złamania.
DALSZE UZUPEŁNIANIE POMOCY NAUKOWYCH
3 maj 1929 r. przynosi znaczny zysk. Powiększona zostaje biblioteka, zakupione zostały obrazy hostoryczne, cyrkiel, metr poglądowy, ekierka i maszynka do strzyżenia włosów.
ROCZNICA ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI
11 listopada 1929 roku szkoła bierze czynny udział w nabożeństwach w Chełmicy. Wieczorem w szkole odbyła się akademia. Oprócz szkoły bierze |w niej| udział młodzież.
CHOINKA
Wzorem lat ubiegłych w okresie świąt Bożego Narodzenia urządzona zostaje choinka, a następnie dzieci odegrały jasełkę.
IMIENINY MARSZAŁKA PIŁSUDSKIEGO
Dzień imienin Wodza Narodu Marszałka Józefa Piłsudskiego obchodzony był szczególnie uroczyście. Dzięki sprzyjającej pogodzie uroczystość odbyła się na boisku szkolnym. Na program złożyły się: przemówienia, deklamacje, śpiewy.
PIŁKA I SIATKA
3 maja 1930 roku podobnie jak w latach ubiegłych szkoła bierze udział w nabożeństwie, wieczorem przedstawienie. Za zebrane pieniądze kupiona zostaje piłka siatkowa oraz siatka.
WYCIECZKA DO CIECHOCINKA
Przez cały rok szkolny dzieci gromadziły oszczędności z SKO ażeby móc wyjechać na wycieczkę. Marzenia dzieci zostały zrealizowane 26 czerwca 1930 roku. Szkoła dnia tego wyjechała do Ciechocinka. Udział w tej wycieczce wzięły dzieci III i IV kl. Z wycieczki dzieci wyniosły moc wrażeń, co było zachętą do gromadzenia oszczędności na następne wycieczki.
MAPA POLSKI
11 listopada 30 roku, oraz Boże Narodzenie uczczone zostały jak w latach ubiegłych: akademią, choinką, przedstawieniem. W tym czasie zdobywa szkoła mapę polityczną Polski.
IMIENINY MARSZAŁKA PIŁSUDSKIEGO
Dzień imienin Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego obchodzony był szczególniej uroczyście. W godzinach rannych nabożeństwo w Chełmicy. Po południu uroczystość odbyła się w sali szkolnej. odpowiednio na ten dzień udekorowanej. Program wypełniły dzieci szkolne z Rachcina, z Łęgu i z Bogucina. Orkiestra z Bógpomoża pod batutą p. Hammermajstra wykonała szereg aktualnych utworów.
ŚWIĘTO DZIECKA
26 maja 1931 roku szkoła bierze udział w Święcie dziecka, zorganizowanego dla cełej gminy. Wyświetlony był odpowiedni obraz dla dzieci. Otrzymały dzieci smaczny obiad oraz słodycze. Niestety pogoda nie dopisała. W drodze powrotnej przemoczył nas ulewny deszcz.
WYCIECZKA DO KRUSZWICY
24 czerwca 1931 roku wyjeżdżają starsze oddziały na wycieczkę, która w towarzystwie szkół Wichowa, Fabianek i Świątkowizny zeszła bardzo przyjemnie. Jazda samochodem była dla dzieci nowością. W drodze zatrzymaliśmy się w Płowcach celem zwiedzenia pobojowiska oraz starożytnego cmentarza.
NABOŻEŃSTWO W CHEŁMICY
9 września 1931 roku szkoła brała czynny udział w nabożeństwie w kościele parafialnym w Chełmicy za duszę ś.p. S. Czerwińskiego Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.
UROCZYSTOŚCI KOŚCIELNE I NARODOWE
Wzorem lat ubiegłych 11 listopad, Boże Narodzenie oraz imieniny Marszałka Piłsudskiego są obchodzone uroczyście, co przeszło do tradycji szkoły.
KOŁO L.O.P.P
W roku szkolnym 1931/32 przybywa szkole nowa organizacja. 7 marca 1932 roku zostaje założone koło L.O.P.P. Dzieci pracują z zapałem w nowej organizacji, interesują się literaturą w zakresie L.O.P.P. Zapoznają się ze sprzętem jaki potrzebny jest podczas ataków lotniczo-gazowych. Dzieci uświadamiają rodziców i pociągają ich na odczyty i pokazy. Zyskuje to pomyślny skutek, liczba członków szkolnego koła L.O.P.P powoli, lecz stale wzrasta, składki miesięczne 10-cio groszowe opłacane są regularnie. Niestety w dobie kryzysu organizacja ta zamiera. Opłata 10 groszy miesięcznie jest zbyt duża i dzieci z koła ustępują.
NABOŻEŃSTWO W CHEŁMICY
28 kwietnia 1932 roku w kościele parafialnym w Chełmicy zostaje odprawione nabożeństwo za duszę ks. biskupa Bandurskiego, w którym szkoła bierze udział.
WYCIECZKA
25 czerwca 1932 roku zorganizowana została wycieczka do lasów majątku Łochocin. Udział w niej wzięły wszystkie szkoły gm. Szpetal. Dzieci bardzo mile spędziły czas zapoznając się bliżej ze sobą.
NAUKA RELIGII RZYM. KAT
Z początkiem roku szkolnego 1932/33 naukę religii rzym.kat. obejmuje ks. Jan Grabarczyk proboszcz parafii Chełmica. Nauka religii rzym. kat. zostaje udzielana przez trzy lata.
NABOŻEŃSTWO
15 września szkoła bierze czynny udział w nabożeństwie za duszę ś.p. Michaliny Mościckiej żony Prezydenta Rzeczypospolitej.
UROCZYSTOŚCI NARODOWE
W ciągu roku szkolnego 1932/33 wzorem lat ubiegłych święta narodowe były obchodzone uroczyście przy udziale szkoły, młodzieży i starszego społeczeństwa. Podkreślić należy uroczystość 19 marca. Oprócz miejscowej szkoły udział wzięły szkoły z Łęgu i Bogucina. Przybyła również orkiestra straży pożarnej z Liska, produkując szereg utworów muzycznych między innymi wiązankę pieśni legionowych.
WYCIECZKA
10 czerwca 1933 roku dzieci starszych oddziałów wyjeżdżają na wycieczkę do Ciechocinka. Przyłączyły się do nas szkoły: Lisek i Gnojno.
OGRÓDEK SZKOLNY
W roku szkolnym 1933/34 szkoła zyskuje kilka arów ziemi przeznaczając je na ogródek szkolny. Z wielkim zapałem przystępują dzieci do pracy. Ziemia piaszczysta, pozbawiona składników pokarmowych, bardzo zachwaszczona. Praca dawała minimalne wyniki. Szkółka drzew owocowych dostarczyła znaczną ilość drzewek do wysadzenia na drogę prowadzącą przez wieś. Drzewka przy drodze posadzone były przed kilku laty, lecz wskutek wyschnięcia i zniszczenia trzeba było uzupełniać braki. Po trzech latach ogórdek został zlikwidowany. W roku 1938 praca w tym kierunku miała być wznowiona na mniejszym terenie obok szkoły, ofiarowaną przez p. Krazińską Antoninę. Wskutek zmiany nauczyciela, która nastąpiła dnia 15 marca 1938 roku praca w tym kierunku została zaniechana.
UROCZYSTOŚCI NARODOWE
Uroczystości szkolne jak innych lat były obchodzone uroczyście. Część programu wypełnia teraz stek Ochotnicza Straż Pożarna, zorganizowana 1932 roku przez miejscowego nauczyciela p. Ziemniewicza Kazimierza [w 1932 r. została zakupiona motopompa stąd być może dlatego przypisuje Ziemniewicz straży rozpoczęcie działalności; w rzeczywistości organizację powołano w 1927 r. - przyp. K.K.]. Mała liczebnie, lecz dobrze wyćwiczona orkiestra strażacka występowała w czasie każdej uroczystości narodowej.
WYCIECZKA
Celem poznania najbliższego miasta Włocławka urządzona została dnia 13 czerwca 1934 roku wycieczka. Dzieci zwiedziły miasto oraz jego zabytki. W Szpetalu Dolnym złożono hołd poległym w obronie Włocławka w roku 1920.
WIZYTACJA SZKOŁY
Początek roku szkolnego 1934/35 zaznaczył się słabą frekwencją. Przyczyną tego była choroba "koklusz". W związku z powyższym przybył lekarz powiatowy p. Szymanowski. Tego dnia to jest 9 października wizytował szkołę podinspektor szkolny p. Zarzycki.
WIZYTACJA
W bieżącym roku szkolnym były dwie wizytacje, a mianowicie: 9-X-34 r. oraz 19-II-35 r. Spostrzeżenia powizytacyjne, które znajdują się w aktach szkolnych wykazują, iż szkoła ogólnie utrzymana jest na dobrym poziomie.
NABOŻEŃSTWO
Dzień 14 maja 1935 roku wolny jest od nauki. Dnia tego szkoła bierze czynny udział w nabożeństwie za duszę ś.p. Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego.
WYCIECZKA
8 czerwca dzieci starszych oddziałów wyjeżdżają statkiem do Płocka na jednodniową wycieczkę. Celem wycieczki było poznanie wybrzeża Wisły oraz zwiedzenie miasta i jego zabytków.
MASZT DO SZTANDARU
W początku roku szkolnego 1934/35 na boisku szkolnym umieszczony został maszt, pomalowany barwami narodowymi. Służy on do wywieszania flagi w czasie świąt narodowych. Maszt ofiarowany został przez p. Aleksandrowicza Jerzego właściciela maj. Okrągła.
RADIO
Pragnąc uprzystępnić dzieciom korzystanie z audycyj radiowych w miesiącu wrześniu 1935 roku ustawiony został głośnik w sali szkolnej, połączony kablem z aparatem nauczyciela. Dzieci codziennie słuchały programu przeznaczonego dla nich o godz. 8, 11 min. 30 i w godzinach popołudniowych. Oprócz dzieci słuchali w szkole radio starsi. Zaznaczyć należy, iż głośnik wypożyczony został przez p. Lorenca Wacława mieszkańca tutejszego rejonu szkolnego.
OTWARCIE NOWEGO MOSTU WE WŁOCŁAWKU
25 września 1937 roku Włocławek przeżywał ważną chwilę. Oddany został do użytku publicznego nowy most na Wiśle. Otwarcia dokonał Marszałek Śmigły-Rydz, który specjalnie w tym celu przybył do Włocławka. W uroczystości tej wzięła szkoła udział. Dzieci miały możność zobaczenia Marszałka.
WIZYTACJA
15 paździenika 1937 roku wizytował szkołę podinspektor szkolny p. Wacławski. Wizytowane zostały wszystkie oddziały. Pan Inspektor stwierdził, że szkoła jest na zupełnie dobrym poziomie.
UCZCZENIE PAMIĘCI POLEGŁYCH 1920 ROKU
W odległości 4 km od Rachcina na cmentarzu ewangelickim w Łęgu spoczywa kilku żołnierzy polskich poległych w obronie Włocławka w walce z Moskalami w roku 1920. Szkoła uczciła pamięć bohaterów składając wieniec na ich grobie w dzień Wszystkich Świętych.
Projektowanym było utworzenie w szkole drużyny harcerskiej. Ażeby zapoznać się bliżej z ruchem harcerskim nauczyciel tutejszej szkoły p. Ziemniewicz Kazimierz wziął udział w kursie harcerskim we Włocławku, który urządozny został w czasie ferii świąt Bożego Narodzenia.
15 marzec 1938 roku przynosi zmianę. Dotychczasowy nauczyciel p. Ziemniewicz Kazimierz, który w Rachcinie pracował od dnia 1 września 1925 roku, przeniesiony zostaje na kierownictwo 4-kl. szkoły w Psarach, gm. Przedecz, pow. włocławskiego. Tą samą datą mianowany zostaje nauczycielem w Rachcinie p. Bogusz Władysław.
Datą 15 marca 1938 r. kończę kronikę. Starałem się oddać wiernie wszystkie przeżycia szkoły. Materiał do czasu mojego przybycia do Rachcina, tj. do dnia 1 września 1925 r. zebrałem od mieszkańców Rachcina, którzy szczerze starali się pomagać mi w tej pracy. 13 lat spędzonych w Rachcinie zbliżyło mnie do ludności tutejszej. Nic też dziwnego, że opuszczałem Rachcin w smutnym nastroju, aczkolwiek wychodziłem na własną prośbę. Często wspominam o swej dawnej placówce, wykorzystując każdą okazję, ażeby odwiedzić miłe mi kąty. Następcom swym życzę miłej i owocnej pracy.
Psary, dnia 20 sierpnia 1938 roku.
K.Ziemniewicz
[Dalsze zapisy w kronice sporządzał W. Bogusz]
Z dniem 15 marca 1938 zostałem mianowany nauczycielem kontraktowym w tut. szkole. Rachcin niebawem polubiłem. Szczególnie krajobraz Rachcina wydał mi się bardzo ładnym.
W dniu 3 maja 1938 r. szkoła wzięła udział w nabożeństwie oraz urządziła uroczystą akademię, na której obecni byli rodzice dzieci.
Dzień 12 maja szkoła przeżyła żałobnie. Gmina szkolna urządziła skromną, lecz podniosłą akademię. Dzieci bardzo chętnie uroczystości szkolne organizują.
Rok szkolny 1937/38 został uroczyście zakończony w dniu 26 czerwca 1938 r. - po raz pirwszy w nowowybudowanej remizie strażackiej. Dzieci wszystkich klas występowały na scenie z deklamacjami, śpiewem i inscenizacjami, popisując się przed rodzicami. Gromadka dzieci w strojach mazurskich (ludowych) odtańczyła "mazura".
Z dniem 1 września 1938 roku dotychczasowy nauczyciel p. Bogusz Władysław zostaje mianowan nauczycielem w Orłowie Polskim, gm. Czarne, pow. Lipno. Do Rachcina przybywa nowy nauczyciel p. Wróblewski.
Rachcin, dn. 2 września 1938 r. Władysław Bogusz
[Kolejne zapiski sporządzał Jan Wróblewski, ostatni przedwojenny nauczyciel]
Z dniem 1 września 1938 r. zostałem mianowany nauczycielem tutejszej szkoły publicznej. Przeniesiono mnie do Rachcina z Pomorza.
W dniu 3 maja szkoła brała udział w nabożeństwie w Chełmicy. Potem szkoła wzięła udział w akademji, urządzonej na cześć tego święta.
12 maja urządziła szkoła żałobną akademię, aby uczcić rocznicę zgonu Marszałka Piłsudskiego.
Dzień Niepodległości uczczono także uroczyście. Dziatwa szkolna brała wprzód udział w nabożeństwie, po powrocie z kościoła urządzono akademię.
Rok szkolny 1939/39 zakończony został w dniu 21 czerwca 1939 r. Dziatwa szkolna brała wprzód udział w nabożeństwie w Chełmicy. Po nabożeństwie wrócono do szkoły, gdzie nastąpiło rozdanie świadectw i uroczyste zamknięcie roku szkolnego.
Z dniem 21 czerwca kończę kronikę, bo będę przeniesiony na inne stanowisko.
Rachcin, dnia 21 czerwca 1939 r.
Jan Wróblewski
[tym zapisem Wróblewski zakończył kronikę szkolną na zawsze. Jego następca, nieznany już z imienia i nazwiska nauczyciel, nie zdążył sporządzić na jej kartach żadnych zapisów. 1 września wybuchła wojna...]
